Gimnastyka języka z mamą i tatą
„Gimnastyka języka z mamą i tatą”
Dziecko przygotowuje narządy artykulacyjne do czynności mówienia od najwcześniejszych miesięcy życia (połykanie, ssanie, żucie itd.). W drugim, trzecim roku życia osiąga ono sprawność ruchową pozwalającą na wymawianie, bez większego wysiłku, najłatwiejszych głosek. Rozwijające się stale funkcje kinetyczne umożliwiają w wieku trzech, czterech lat pojawienie się głosek, wymagających bardziej precyzyjnych czynności artykulacyjnych. Najtrudniejsze głoski (wymagające np. unoszenia czubka języka do góry, umiesz czenia go za dziąsłami, tworzenia szczeliny między zębami, nadawania językowi ruchów wibracyjnych), pojawiają się dopiero w wieku czterech, pięciu lat i często sprawiają dzieciom trudności. Część dzieci ma z nimi kłopoty jeszcze w okresie szkolnym. Doskonalenie procesu artykulacji opiera się wtedy tylko na czynności mówienia. Na każdym z tych etapów mowę można (i należy) wspomagać odpowiednią gim nastyką narządów artykulacyjnych, podnosząc ich sprawność.
Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:
0 -1 roku - komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala;
1 - 2 lat - Używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi. Wypowiada się jednowyrazowo: np.: kaczka - kaka, pomidor - midol;
3 lat - porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski -p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch.
4 lat - wymawia głoski s, z, c, dz;
5 - 6 lat - wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r;
7 lat - ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
Podane poniżej przykłady ćwiczeń można wykonywać w domu wspólnie z dzieckiem. Rodzic demonstruje ćwiczenie, dziecko powtarza. Ćwiczenia należy przeprowadzać w formie zabawowej, najlepiej podczas spacerów, kąpieli, wspólnej zabawy itp., nie dłużej niż 5-10 minut, codziennie.
-
Kiedy dziecko ziewa nie gań go (to przecież naturalne zachowanie), lepiej poproś, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta - nadaj temat takiej zabawie (senny lew);
-
Gdy na talerzu został ulubiony sos lub rozpuszczony lód - pozwólmy dziecku wylizać go językiem. To ćwiczenie, choć jest mało eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka;
-
Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponuj, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze;
-
Po śniadaniu lub kolacji posmarujmy dziecku wargi miodem, kremem czekoladowym i poproś, aby zlizało je dokładnie - nadaj tej zabawie temat, np. zaproponuj zabawę w misia Puchatka, który odbiera nagrodę za swoje zwycięstwo;
-
Przy porannym i wieczornym myciu zębów zaproponuj dziecku zliczanie zębów czubkiem języka lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno;
-
Korzystając z okazji wspólnego z dzieckiem rysowania, sprawdź czy dziecko potrafi narysować kółko (językiem dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust);
-
Żucie pokarmów, dmuchanie na talerz z gorącą zupą lub dowolne lekkie przedmioty, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, puszczanie baniek mydlanych a nawet popychanie językiem papierowych statków na wodzie to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.
-
Konik jedzie na przejażdżkę. Naśladuj konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania;
-
Wilk gonił Zająca i bardzo się zmęczył, wysunął język i dyszy. Wysuń język jak najdalej - pokaż dyszącego wilka;
-
Huśtawka unosi się do góry, a potem wraca na dół. Otwórz szeroko usta i poruszaj językiem tak, jakby się huśtał (w górę i w dół, od dolnego do górnego wałka dziąsłowego);
-
Udając ryjek świnki wysuń obie wargi do przodu, potem połóż na górnej wardze słomkę i spróbuj ją jak najdłużej utrzymać;
-
Naśladowanie chomika - dziecko wypycha policzki językiem raz z prawej raz z lewej strony. Ćwiczenie wykonuje się przy mocno zaciśniętych wargach;
-
Język jak żołnierz na defiladzie. Na raz - czubek języka wędruje na górną wargę, na dwa - czubek języka dotyka lewego kącika ust, na trzy - czubek języka na dolną wargę, na cztery - czubek języka przesuwamy do prawego kącika ust;
-
język jak malarz (maluje sufit dużym pędzlem). Pomaluj językiem swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła;
-
Język jak zjeżdżalnia. Dziecko próbuje zrobić zjeżdżalnię dla krasnoludków ze swojego języka. Opiera czubek języka za dolnymi zębami i unosi do góry jego środkową część. Należy bardzo uważać, aby język nie wysuwał się przed zęby;
-
Język jak młotek. Dziecko próbuje zamienić język w młotek i uderza o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;
-
Udajemy otwieranie i zamykanie drzwi. Dziecko pokazuje jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają.
Opracowała
Ewa Kuźmińska logopeda
Kilińska E., Ćwiczenia logorytmiczne. Gdańsk 1993.
Przyborowska-Wynimko Achajska., Nowe rytmy. Gdańsk 2002.
Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy. Warszawa 1992.
Smoczyńska–Nachtman U., Zabawy i ćwiczenia przy muzyce. Warszawa 1982.
Młynarska, Smereka Psychostymulacyjna metoda kształtowania i rozwoju mowy oraz myślenia